ĐỐI TƯỢNG ĐẶC BIỆT

Sử dụng thuốc trên Đối Tượng Đặc biệt: Nền tảng an toàn và hiệu quả trong Thực hành dược tại nhà thuốc

Trong lĩnh vực y học, nguyên tắc "một kích cỡ không phù hợp cho tất cả" chưa bao giờ đúng hơn khi nói đến việc sử dụng thuốc. Mặc dù thuốc được nghiên cứu và phát triển để điều trị bệnh, nhưng hiệu quả và độ an toàn của chúng lại phụ thuộc rất lớn vào đặc điểm sinh lý của từng cá thể. Đặc biệt, có những nhóm bệnh nhân với các yếu tố sinh học, sinh lý, hoặc bệnh lý đặc trưng đòi hỏi sự cân nhắc và điều chỉnh liều lượng, loại thuốc một cách hết sức cẩn trọng. Chúng ta gọi đây là "Đối tượng Đặc biệt" trong sử dụng thuốc.

Việc thiếu hiểu biết về dược động học (cơ thể hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ thuốc như thế nào) và dược lực học (thuốc tác động lên cơ thể ra sao) ở những nhóm này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng: từ kém hiệu quả điều trị cho đến tăng nguy cơ tác dụng phụ hoặc ngộ độc thuốc.

Đối Tượng Đặc Biệt được tóm tắt thành những nhóm đối tượng:

Giải thích cho vấn đề này có thể hiểu như sau: Một thuốc trước khi được cấp phép lưu hành thì có những giai đoạn nghiên cứu lâm sàng trước đó. Ban đầu sẽ tiến hành trên động vật, tiếp theo là tiến hành trên người. Những người được chọn để thử nghiệm được gọi là tình nguyện viên. Họ sẽ nhận một khoản chi phí và chấp nhận rủi ro của thuốc nếu có. Chính vì sự chưa chắc chắn đó nên một số đối tượng như Phụ nữ có thai, phụ nữ cho con bú, trẻ sơ sinh không thể nào mạo hiểm để đem ra làm thủ nghiệm. Do đó các báo cáo có được chủ yếu là trên động vật chứ không có trên người. Trên người thì đa số đó là các ADR được báo cáo lại do vô tình/chủ quan của sụ dùng thuốc.

Ảnh hưởng đến dược động học của thuốc bao gồm Hấp thu - Phân bố - Chuyển hóa - Thải trừ. Mỗi giai đoạn sẽ có những cơ quan chính đảm nhiệm. Những người có sự suy giảm chức năng của cơ quan sẽ ảnh hưởng đến dược động học của thuốc, cần phải kiểm tra theo dõi và hiệu chỉnh liều cho phù hợp.

ADR của thuốc có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng những người có nhiều bệnh lý nền sẽ có nguy cơ cao hơn người bình thường. Lý do có thể là do những thay đổi rối loạn sinh lý của cơ thể hoặc đến từ việc đang phải sử dụng nhiều thuốc một lúc --> Tăng nguy cơ tương tác thuốc --> Tăng nguy cơ gặp ADR của thuốc.

Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các nhóm đối tượng đặc biệt chính, bao gồm:

• Trẻ em: Với hệ thống enzyme chuyển hóa, chức năng thận và gan chưa hoàn thiện, cùng sự phát triển liên tục của các cơ quan.
• Người cao tuổi: Với quá trình lão hóa ảnh hưởng đến chức năng các cơ quan, đa bệnh lý và đa thuốc.
• Phụ nữ có thai và cho con bú: Liên quan đến nguy cơ quái thai, độc tính thai nhi hoặc trẻ sơ sinh qua sữa mẹ.

Trên đối tượng người suy giảm chức năng gan thận sẽ không được đề cập, vì việc hiệu chỉnh liều trên nhóm đối tượng này cần có kết quả đánh giá chức năng gan/thận. Nếu gặp phải nhóm đối tượng này, cần hiểu thuốc mà dược sĩ đang muốn cho bệnh nhân sử dụng có mức độ chuyển hóa qua gan thế nào và con đường đào thải chính ở đâu. Ví dụ người suy thận không cần quá quan ngại nếu một thuốc chuyển hóa và thải trừ chủ yếu qua gan.

Để chung quy lại, khi sử dụng thuốc trên nhóm bệnh nhân này cần gắn liền với 1 từ đó là "An Toàn".

• AN TOÀN cho người sử dụng thuốc.
• AN TOÀN cho dược sĩ bán thuốc.

Nên sử dụng những thuốc/sản phẩm nào mà nhà sản xuất đã ghi rõ là an toàn. Còn nếu như là "Thuốc kê đơn" và thiếu dữ liệu chứng minh an toàn thì nên tư vấn bệnh nhân đi khám và được kê đơn.

Các bạn có thể dần dần tích lũy kiến thức cho những học phần khác, nhưng đối với nhóm đối tượng này, các bạn có thể không có cơ hội sửa sai. Vậy nên hãy ưu tiên học phần này và học thật cẩn thận. Chúc các bạn học tập tốt học phần này.